نیکی به پدر و مادر

سوال : در چهار سوره بعد از توحيد سفارش شده به پدر ومادر نيكي كنيد، هدف از اين همه سفارش چيست ؟ (بقره83،نساء36،انعام151،لقمان15

جواب : اهمیت رعایت حقوق والدین (پدر ومادر) در قرآن به حدی است که در چند آیه بعد از نهی از شرک به خداوند، به آن امر شده است و در روایات نیز جزو با فضیلت ترین اعمال ذکر شده است. اما مصادیقی که در قرآن و روایات از حقوق ذکر شده عبارت اند از:

• مؤدبانه با پدر و مادر سخن گفتن و برخورد متواضعانه با آنها
• در خواست رحمت از خدا برای آنها
• اطاعت آنها در غیر معصیت الهی

حقی که پدر و مادر بر گردن فرزندان دارند به هیچ وجه برای فرزندان قابل أداء کردن نیست. زیرا حقوق والدین بسیار بیشتر از آن حدّی است که توسط فرزندان قابل أدا کردن باشد به همین خاطر در روایات متعدّد داریم که چون نمی‌توانید حقوق والدین را اداء کنید به همین خاطر احسان و نیکی به والدین کنید. حقوق پدر و مادر آنقدر عظیم است که در روایتی از امام صادق ـ علیه السلام ـ آمده است که: "کم‌ترین بی احترامی به پدر و مادر" أفّ گفتن است و اگر خداوند عزّوجلّ چیزی کمتر از آن سراغ داشت، بی گمان از آن نهی می‌کرد. (میزان الحکمه، جلد 14، ص 7099.)

قرآن مجید علاوه بر توصیه به رعایت حقوق والدین، دلیل این توصیه‌ها را نیز متذکر شده است که همانا زحماتی است که والدین (به‌ویژه مادران) در امر تربیت و نگهداری فرزندان متحمل می‌شوند (المیزان،ج 18، ص 217).

شایان ذکر است که در دو آیه از سه آیه‌ای که شامل علت احترام به والدین هستند به زحماتی که مادر در دوره‌ی بارداری و پس از آن متحمل می‌شود اشاره شده است و این البته شاید اشاره‌ی لطیفی باشد به نقش برتر و زحمت بیشتر مادر نسبت به نقش و زحمت پدر در امر تولد و تربیت فرزندان؛ این نکته در آیات 14سوره‌ی لقمان و 15سوره‌ی احقاف قابل مشاهده است:

مثال 1: «و وصینا الانسان بوالدیه حملته امه وهنا علی وهن و فصاله فی عامین ...» (لقمان/ 14)

به انسان در حق والدینش سفارش کردیم [زیرا که] مادرش او را با ضعف روزافزون [در دوران بارداری] حمل کرد و تا دو سال [پس از تولد] به او شیر داد ....

مثال 2: «و وصینا الانسان بوالدیه احسانا حملته امه کرها و وضعته کرها و حمله و فصاله ثلاثون شهرا حتی اذا بلغ اشده ...» (احقاف/ 15)