آرشیو پرسش و پاسخ ها: فضائل اخلاقی

نگاه دين به صله رحم

 نگاه دين به صله رحم چه نوع نگاهي است؟ نگاه به عنوان يك مسئله فرعي است يا واقعاً اين مسئله به جد گرفته شده است؟  
 
پاسخ: نگاه اسلام به صله رحم، به عنوان يك مسئله بسيار مهم، طوري استكه قطع رحم را به عنوان يك گناه كبيره مطرح مي‏كند! و آثاري را هم بر صلهرحم و هم بر قطع رحم مترتب مي‏كند. اين امر دليل بر اهميت و عظمت صله رحم 
است. در مورد اهميتش هم آيات فراواني داريم، مثل آيه 83 سوره بقره، 77سوره بقره، آيه يك سوره نساء و آيات فراوان ديگري داريم. آيه يك سوره نساء:«واتقوا اللّه‏ الَّذي تَسائلونَ به وَالإرحام اِنَّ اللهَ كانَ عليكم رقيباً» (النساء: 1)؛ يعني «ازخدا پروا كنيد كه مورد سؤال واقع خواهيد شد و مراعات ارحامتان را بكنيد وصله رحم بكنيد كه خداوند بر شما مراقب و نگهبان است.» ببينيد اين واجبالهي را انجام مي‏دهيد يا نمي‏دهيد. در روايات مسئله خيلي روشن‏تر بيان شدهاست. مثلاً فرض بفرماييد كه از امام رضا(ع) نقل شده است كه فرمود: انسان ازعمرش سه سال بيشتر باقي نمانده است، اين شخص صله رحم مي‏كند، عمر سهساله‏اش به سي سال ازدياد پيدا مي‏كند! 
از رسول خدا(ص) نقل شده است كه: «صله رحم عمر انسان را زياد مي‏كند.»  دراين زمينه روايات خيلي فراوان است، شخصي آمد خدمت پيامبر(ص) (اين حديثاز امام صادق(ع) نقل شده است) عرض كرد: «يا رسول اللّه‏! خانواده من به من ظلممي‏كنند زور مي‏گويند و از من مي‏بُرند و به من ناسزا مي‏گويند، اجازه مي‏دهيدكه من از اينها كناره بگيرم و از آنها جدا بشوم؟ حضرت فرمود: اگر اين كار را بكنيپس تو با آنها چه فرقي داري؟ سؤال كرد كه من چه كار كنم؟ پيامبر(ص) فرمود:«تَصَل مَن قَطَعَك»  آن كسي كه از تو مي‏برد تو به او وصل كن تو صله رحم كن. بارحمي كه از تو جدا مي‏شود به او وصل بشود و كسي كه تو را محروم مي‏كند تو بهاو بده و كسي كه به تو ظلم مي‏كند تو او را ببخش. خانواده و اهل بيتي را كه به توظلم مي‏كند آنها را ببخش، اگر اين كار را كردي، خداوند پشتيبان تو خواهد بود.
 
در حديثي از امام صادق(ع) پنج اثر بر صله رحم بار شده است: 1) اعمال راپاك مي‏كند 2) اموال را رشد مي‏دهد 3) بلاء و مصيبت را دور مي‏كند 4) حسابرا براي انسان در روز قيامت آسان مي‏كند 5) اجل را تأخير مي‏اندازد.  از آنطرف قطع رحم هم عكس اين روايات است، يعني همان‏گونه كه روايت داريم كه اگركسي صله رحم كرد عمر سه ساله‏اش به سي سال تبديل مي‏شود، از امام صادق(ع)روايت داريم اگر كسي قطع رحم كرد عمر سي و سه ساله‏اش به سه سال تبديلمي‏شود.  در اين زمينه هم روايت زياد است كه اگر كسي صله رحم را ترك كرد، وقطع رحم كرد عمرش كوتاه مي‏شود و بركت از زندگي‏اش مي‏رود. باز حديثي از امامصادق(ع) در مورد فايده‏هاي صله رحم نقل شده است كه فرمود: «دو چيز باعثآباداني شهر و ديار و باعث ازدياد در عمر مي‏شود: صله رحم و خوش رفتاري باهمسايه.»  يعني خانواده‏ها را آباد مي‏كند، باعث آباداني ديار مي‏شود و بر عمرهامي‏افزايد. صله رحم يعني پيوستن به قوم و خويش. اينكه رحم مي‏گويند چوندر واقع اينها همه در آن بالاها يك مادر داشته‏اند. مثلاً پسر عمو هستند، چندپشت كه بالاتر مي‏رويد مي‏بينيد كه يك مادر داشته‏اند، چون از يك رحم خارجشده‏اند به آنها رحم مي‏گويند. صله يعني پيوستن، وصل كردن. پس معناي واقعيشاين مي‏شود كه ما با اقوام و خويشان‏مان پيوند داشته باشيم، ارتباط را قطعنكنيم. در رابطه ما با قوم و خويشمان با رابطه ما با غير قوم و خويشمان تفاوتداشته باشد. اين پيوند آنچنان محكم باشد كه ناگسستني باشد. اين معناي كلي.
اما مصاديقش خيلي زياد مي‏تواند باشد: يك مصداقش ديد و بازديد است 
كه متأسفانه در ذهن جامعه ما فقط همين يك مصداق است، و به همين دليلسؤال مي‏شود كه اگر من به فلان جا بروم به من بي‏احترامي مي‏شود، دعوا مي‏شود،مفسده ايجاد مي‏شود. خوب لزومي ندارد كه انسان بخواهد برود، مي‏تواند نامهبنويسد، مي‏تواند هديه بفرستد، مي‏تواند تلفن بزند. در روايات آمده است: كهنامه نوشتن مي‏شود صله رحم، پول فرستادن، كمك كردن، هديه فرستادن، همهاينها جزء مصاديق صله رحم است. در هر زماني و مكاني، در هر جايگاهي برحسب شرايط و مقتضيات آن زمان و آن مكان بايد تصميم گرفت. اگر ديد وبازديد است خوب يكي از مصاديقش است. اگر كارت پستال بفرستد، خوب اينهم يك مصداق مي‏شود، يا مثلاً از مسافرت برگشته است برايشان سوغات آوردهاست. و با اين سوغات نشان مي‏دهد كه من در سفر مكه به ياد شما بودم. در اينتعطيلات نوروزي كه مثلاً من مسافرت بودم به ياد شما بودم، ولو كوچك باشد،اين صله رحم است. اين‏كه يك كادوي كوچكي يك سوغاتي كوچكي براي يكي ازاقوامش آورده است، اين يعني اينكه چون تو  قوم و خويش من بوده‏اي من اينرحم را مراعات كرده‏ام و براي شما اين سوغاتي كوچك را آورده‏ام. همه اين‏هامي‏تواند مصاديقش باشد كه برحسب فرد و زمان و مكان و اينها فرق مي‏كند.
حال فرض بفرماييد كه رحمي نياز داشته باشد، صله رحم رفعِ نياز است.بدهكار است و ما خبر داريم و يا از ما تقاضا مي‏كند. اينجا صله رحم ديگر رفعبدهكاري اوست نه رفتن به خانه‏اش كه باز باري بر بارش افزوده شود، ما همهبچه‏ها را جمع بكنيم و برويم و بگوييم به ديدنتان آمده‏ايم خوب او فعلاً ديدنما را نمي‏خواهد، فعلاً پولي، كمكي مي‏خواهد كه اين نيازش رفع شود! اگرمشكل و گرفتاري ديگري دارد، صله رحم به رفع آن گرفتاريش است و به همينترتيب مصاديق خيلي فراوان مي‏باشد. روايتي است كه ابوسعيد از امام صادق از 
اميرالمؤمنين(ع) نقل مي‏كند: كه حضرت فرمود: «صِلوا أرحامَكُم وَلو بالسلام.» صله رحم كنيد ولو با سلام كردن، سلام مي‏تواند تلفني باشد، حضوري باشد بعدحضرت اين آيه را خواندند: «يَقولُ اللّه‏ تَباركَ و تعالي واتقوا اللّه‏ الَّذي تَسألونَ بِهِوالأرحام إنَّ اللّه‏َ كانَ عَلَيكُم رقيباً.» (نساء: 1) كه اول بحث هم آيه را خوانديم، حضرتبه اين آيه استناد مي‏فرمايند.
در روايت ديگري باز از امام صادق(ع) نقل شده است كه فرمود: «صله رحمكن «ولو بِشَربَة مِن ماء»  ولو با يك ليوان آب دادن. امّا بهترين مصداق صله رحماين است كه از اذيّتت آنها را محفوظ بداري و مورد اذيت و آزارت واقع نشوند. درروايتي از امام صادق(ع) نقل شده است كه: «كَفَرَ بِاللّه‏ من تَبَرَّأ مِنْ نَسَبٍ و اِن دَقَّ ؛كسي كه از نسب و قوم و خويش خودش بيزاري بجويد، كافر شده است به خدا، ولواينكه رابطه نسبي خيلي باريك باشد»، يعني يا به خاطر اينكه قوم و خويشي خيليدور است يا اينكه اين رابطه، رابطه خيلي محكمي نيست. به هر حال هر چه كهباشد ولو دق (خيلي ظريف) باشد، دقيق باشد در عين حال نبايد قطع رحم شود.
در روايتي از پيامبر عظيم‏الشأن اسلام نقل شده است كه فرمود: «قَطيعَةُالرَّحِم تَحجُبُ الدّعا»  قطع رحم حجاب دعا مي‏شود، نمي‏گذارد دعا بالا برود ازهمين‏جا نتيجه مي‏گيريم كه صله رحم باعث استجابت دعا مي‏شود.
در روايت ديگري فرمود: بپرهيزيد از عاق والدين شدن، نكند شما به خاطر كه 
قطع رحم، مخصوصاً رحم كه والدين باشند، عاق والدين بشويد كه بوي بهشت را كهاز هزار سال راه، (يعني هزار سال مانده است كه انسان به آنجا برسد) استشماممي‏شود، عاق والدين و قاطع رحم] از نزديك هم [استشمام نمي‏كند. 
در اين زمينه روايات فراواني وارد شده است: مثلاً «قَطيعةُ الرَّحم تُورِثُالفَقْرَ»  قطع رحم، فقر به ارث مي‏گذارد، باعث فقر مي‏شود، و صله رحم باعثرشد ثروت مي‏شود «تنمي الاموال»  باعث نمو و رشد اموال مي‏شود. و قطع رحماز گناهان كبيره است.