اختلافات علما و روحانیون در دوره مشروطه و علل آن

س: اختلاف علما و روحانیون به نقل از امام خمینی بر سر چه چیزی بود و دلیل این اختلافات چه بود؟

ج: 1
شما وقتى كه تاريخ مشروطيت را بخوانيد مى بينيد كه در مشروطه بعد از اينكه ابتدا پيش رفت ، دست هايى آمد و تمام مردم ايران را به دو طبقه تقسيم بندى كرد، نه ايران تنها، از روحانيون بزرگ نجف يك دسته طرفدار مشروطيت ، يك دسته دشمن مشروطه ، علماى خود ايران يك دسته طرفدار مشروطه ، يك دسته مخالف مشروطه . اهل منبر يك دسته بر ضد مشروطه صحبت مى كردند، يك دسته بر ضد استبداد در هر خانه اى دو تا برادر اگر بودند، مثلا در بسيارى از جاها اين مشروطه اى بود، آن مستبد. و اين يك نقشه اى بود كه نقشه هم تاثير كرد و نگذاشت كه مشروطه به آنطورى كه علماء بزرگ طرحش را ريخته باشند بودند، عملى بشود به آنجا رساندند كه آنهايى كه مشروطه خواه بودند به دست يك عده كوبيده شدند، تا آنجا كه مثل مرحوم حاج شيخ فضل الله نورى [1] در ايران براى خاطر اينكه مى گفت بايد مشروطه مشروعه باشد و آن مشروطه اى كه از غرب و شرق به ما برسد قبول نداريم ، در همين تهران به دار زدند و مردم هم پاى او رقصيدند يا كف زدند. در مشروطه در عين حالى كه ابتدايش نبود اين مسائل .[2]
2
در مشروطه اينطور نبود، در مشروطه هر دو طرف قوى بودند. نجف بعضى علماى درجه اول مخالف بودند، بعضى علماى درجه اول موافق بودند. در ايران هم بين علما همين جور اختلافات را ايجاد كردند و اين اينطور نبود كه خود به خود ايجاد شد، ايجاد كردند در بين آنها... كه در يك شهر يك دسته اهل منبر مشروطه بودند، يك دسته اهل منبر مستبد بودند و در خانه ها همين مسائل بود و در بازار همين مسائل بود... ما بايد از اين تاريخ عبرت بگيريم كه مبادا يك وقتى در بين شما آقايان روحانيون ، بيفتند اشخاصى يا در بين مردم وسوسه كنند و خداى نخواسته آن امرى كه در مشروطه اتفاق افتاد در ايران اتفاق بيفتد... ممكن است كه اگر اشخاص هوشمند تنبه ندهند و بيدار نشوند، و اين انتخابات موجب اين بشود كه دو دستگيهاى زيادى ايجاد بشود، و اين همان مسئله مشروطه است ... البته تبليغ هيچ مانعى ندارد، لكن مثل مشروطه نشود، آنطور نشود كه هر كدام ديگرى را بكوبند و آنى كه دشمن ما مى خواهد، خطوط مختلفه را در انتخابات عملى كند... عبرت بگيريد از آنجا، اگر مثل او بشود، آنهايى كه مخالف با اسلام و جمهورى اسلامى هستند و بازيگر هستند. آنها مى آيند قبضه مى كنند... اين توطئه را كه مى خواهند با اسم خطوط مختلفه ، يك دسته را طرفدار يك جبهه بكنند و يك دسته را طرفدار يك جبهه بكنند و در صورتى كه خود آنها با هم اختلاف ندارند، مريدها به اختلاف بيفتند و كم كم در همه جا همان حرفهائى كه در مشروطه بود... يكوقت اين طور نشود كه مردم را به جان هم بيندازند، اين براى طرفدارى از فلان شخصيت و آن براى طرفدارى از فلان شخصيت ، در صورتى كه همه اش توهم بيشتر نيست . [3]