بهشت در آیات و روایات

در قرآن كريم خداوند بارها در مورد بهشت و پاداش به نيكوكاران در آیات مختلف سخن رفته است. بر اساس آیات قرآن کریم و احادیث پیشوایان دین، بهشت موعود جایگاهی است که همه وسایل و ابزارهای شادی آفرین و لذت بخش در اختیار انسان¬ها قرار می¬گیرد.

چشمه¬های جوشان و گوارا و نهرهای روان و شفاف و صحنه¬ها و فضاهای شادی آفرین و لذت بخش، همه برای بهشتیان می¬باشد. قرآن کریم، این صحنه¬های نشاط آور و لذت بخش را که پاداش مؤمنان و متقین و صالحان است، در 42 آیه و با عبارات: «جنّات تجری من تحتها الانهار… » مطرح کرده است.

خانه¬هایی که به منظور پاداش به مؤمنان بهشتی داده می¬شود با عبارت «وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً في‏ جَنَّاتِ عَدْنٍ»(التوبه/72) آمده است. مساکن طیبه، خانه¬هایی است پاکیزه و تمیز، وسیع و بزرگ و دارای همه وسایل و امکانات رفاهی که در قلب «بهشت عدن» قرار دارد. در حديثى از پيامبر (ص) چنين مى‏خوانيم: عَدْنٌ دارُ اللَّهِ الَّتِي لَمْ‏تَرَها عَيْنٌ وَ لَمْ‏يَخْطُرْ عَلى‏ قَلْبِ بَشَرٍ، لايَسْكُنُها غَيْرُ ثَلاثَةٍ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ: «عدن آن خانه پروردگار است كه، هيچ چشمى آن را نديده، و به فكر كسى خطور نكرده، و تنها سه گروه در آن ساكن مى‏شوند: پيامبران، صديقان (آنها كه پيامبران را تصديق كردند و از آنها حمايت كردند) و شهيدان».(تفسير نمونه، ج‏8، ص: 54)

قرآن مي¬فرمايد: « كَذلِكَ وَ زَوَّجْناهُمْ بِحُورٍ عينٍ» (دخان/54) ترجمه: اين چنيند بهشتيان و آنها را با حور العين تزويج مي كنيم. آيات قبل و بعد دربارة پاداش بهشتيان است كه در هفت قسمت خلاصه شده است، نخست اينكه پرهيزگاران در جايگاه امن و اماني هستند و هيچگونه ناامني ندارند، قسمت دوم، آنها در ميان باغها و چشمه¬ها بسر مي¬برند و جايگاه آنها از هر سو با درختان و چشمه¬ها احاطه شده «في جنات و عيون» قسمت سوم، به لباس¬هاي زيباي آنها اشاره كرده و مي¬افزايد: آنها لباس¬هايي از حرير لطيف و نازك و ضخيم مي پوشند و در برابر يكديگر بر تخت¬ها جاي دارند. و قسمت چهارم، نوبت به همسران آنها مي¬رسد، قرآن مي¬گويد: آري اينچنين هستند بهشتيان و حور العين را به همسري آنها در مي¬آوريم در آيه ديگر در سوره صاد ديگر از حور العين صحبت نكرده است و اينگونه مي فرمايد: «وَ عِنْدَهُمْ قاصِراتُ الطَّرْفِ أَتْراب‏» (ص/ 52) و اطراف و نزد آنها همسراني است كه تنها چشم به همسرانشان دوخته و همگي هم سن هستند. و فقط به همسران خود عشق مي ورزند. 

حدود 11 آيه در قرآن كريم، صفات همسران بهشتي را بر مي¬شمرد و در آيات مختلف حالات آنها را با جملاتي زيبا تبيين مي¬فرمايد. در سوره بقره ويژگي¬هاي همسران بهشتي را اين چنين توصيف مي¬كند؛ «لَهُمْ فيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فيها خالِدُون‏» (بقره/25) و براي آنها همسراني پاك و پاكيزه است و جاودانه در آن خواهند بود. در آيه كريمه به دو موضوع اشاره مي¬فرمايد: يكي از نعمت¬هاي بهشتي، همسران پاك و پاكيزه است. پاك از همة آلودگي¬هايي كه در جهان ممكن است داشته باشند، پاك از نظر روح و قلب و پاك از نظر جسم و تن.

و دوم نعمت¬هاي بهشتي چون جاوداني هستند، فنا و زوال براي آنها نيست از هر جهت كامل و آرام بخش است. 

در سوره كهف آمده است كه بهشتيان با دستبندهايي از طلا تزئين مي¬شوند؛ «يُحَلَّوْنَ فيها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ يَلْبَسُونَ ثِياباً خُضْراً مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ مُتَّكِئينَ فيها عَلَى الْأَرائِكِ نِعْمَ الثَّوابُ وَ حَسُنَتْ مُرْتَفَقا» (كهف/31) 

از دیگر آیاتی که بیان کننده نعمات بهشتی برای انسان¬های مؤمن می¬باشد آیات 8 به بعد سوره غاشیه است که می¬فرماید: وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ ناعِمَةٌ (8) لِسَعْيِها راضِيَةٌ (9) في‏ جَنَّةٍ عالِيَةٍ (10) ترجمه: چهره‏هايى در آن روز شاداب و باطراوتند، (8) و از سعى و تلاش خود خشنودند، (9) در بهشتى عالى جاى دارند، (10)

همچنین آیات آخر سوره مطففین می¬فرماید: تَعْرِفُ في‏ وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعيمِ (24) يُسْقَوْنَ مِنْ رَحيقٍ مَخْتُومٍ (25) در چهره‏هايشان طراوت و نشاط نعمت را مى‏بينى و مى‏شناسى! (24) آنها از شراب (طهور) زلال دست‏نخورده و سربسته‏اى سيراب مى‏شوند! (25)

بالاتر از همه نعمات بهشتی، نعمتی است که خداوند در سوره مائده آیه 119 بیان فرموده است؛ (رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظيم)‏ خداوند از آنان خشنود است و آنان هم به خاطر آن پیروزی (فوز عظیم) از خداوند کمال رضایت و رضوان و خشنودی را دارند.

در پایان حديثى از امام باقر (ع) مى‏خوانيم: خداوند روز قيامت در مورد بهشتيانى كه در دنيا با قرآن بوده‏اند مى‏گويد: وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي، وَ عُلُوِّي وَ ارْتِفَاعِ مَكَانِي لَأَنْحَلَنَّ لَهُ الْيَوْمَ خَمْسَةَ أَشْيَاءَ ... إِنَّهُمْ شَبَابٌ لَايَهْرَمُونَ وَ أَصِحَّاءُ لَايَسْقُمُونَ وَ أَغْنِيَاءُ لَايَفْتَقِرُونَ وَ فَرِحُونَ لَايَحْزَنُونَ وَ أَحْيَاءٌ لَايَمُوتُونَ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ: لايَذُوقُونَ فِيهَا الْمَوْتَ إِلَّا الْمَوْتَةَ الْأُولى‏: «به عزت و جلالم سوگند، و به علو و بلندى مقامم قسم، من پنج چيز را به او مى‏بخشم ... آنها هميشه جوان‏اند و پير نمى‏شوند، تندرست‏اند و بيمار نمى‏گردند، توانگرند و فقير نخواهند شد، خوشحال‏اند و اندوهى به آنها راه نمى‏يابد، و هميشه زنده‏اند و نمى‏ميرند، سپس اين آيه را تلاوت فرمود: لايَذُوقُونَ فِيهَا الْمَوْتَ إِلَّا الْمَوْتَةَ الْأُولى‏»(تفسير نمونه، ج‏21، ص: 230)